arbor provĕnit PM

1) выходить, выступать, появляться ( in scaenam Pl)

2) всходить, рождаться ( frumentum angustius provenerat Cs); расти, вырастать ( arbor provĕnit PM)

3) возникать ( gaudium ex studiis provĕnit PJ); оказываться

4) случаться, происходить ( plerumque Col); складываться ( ut initia belli provenissent T)

5) обнаруживаться, находиться, встречаться (insula, in quā plumbum provĕnit PM)

6) удаваться

prō-venio, vēnī, ventum, īre, vorwärtskommen, I) im allg., hervorkommen, 1) eig.: a) v. Pers.: qui in scaenam novo modo provenit, auftritt, Plaut. Pseud. 568. – b) v. Lebl.: sputum etiam biliosum et purulentum, sive separatim ista sive mixta proveniunt, Cels.: quibus feminis menstrua non proveniunt, Cels. – 2) bildl., hervortreten, zutage kommen, malum maximum, si id palam provenit, Plaut. capt. 222 Sch. – II) prägn.: A) hervorkommen = erzeugt werden, hervorwachsen, entstehen, 1) eig.: frumentum angustius provenerat, Caes.: cum provenisset segetum copia, Amm.: si (gregalia poma) provenere maturius, Sen.: plumbum provenit, Plin.: quae ibi proveniant, Liv.: ut quae provenerint colligam (im Bilde), Plin. ep.: huic lena proveni, Ov.: Ariaemenem primum quidem Dario, sed privato provenisse geboren worden, Iustin. – 2) übtr.: a) hervorgehen, entstehen, ut ex studiis gaudium, sic studia hilaritate proveniunt, Plin. ep. 8, 19, 2. – v. Pers. = entstehend aufkommen, proveniebant oratores novi, Naev. com. fr.: provenere ibi scriptorum magna ingenia, Sall.: quando non in omnibus gentibus varia ingenia provenere? Apul. – b) vorkommen, vorfallen, sich zutragen, quid certā quādam ratione plerumque proveniat, Colum.: Alexandro simile provenisset ostentum, Suet. – B) fortkommen, 1) eig., v. Gewächsen, wachsen, gedeihen,

————

provenit stirps, Colum., arbor, Plin., mire silva, Plin. – prägn., v. Boden, novā ubertate provenire terram, gedeihe, erweise sich fruchtbar, Tac. ann. 16, 2. – 2) übtr.: a) v. Lebl., vonstatten gehen, ablaufen, ausfallen, ut initia belli provenissent, Tac.: sine malo, Plaut. – prägn., gut vonstatten gehen, gelingen, gedeihen, carmina proveniunt animo deducta sereno, Ov.: non ignavum et, si provenisset, atrox consilium iniit, Tac.: si destinata provenissent, Tac.: quidquid cogitaret volveretque animo, quamlibet magnum, id esse proventurum, Suet. – b) v. Pers., wegkommen, durchkommen, proveni nequiter, ich bin schändlich weggekommen, Plaut.: cum tu recte provenisti, gut weggekommen bist, glücklich geboren hast, Plaut.

ūber, ĕris, n. [Gr. outhar; Sanscr. ūdhar; cf. O. H. Germ. uter; Engl. udder; cf. the letter B], a teat, pap, dug, udder, a breast that gives suck (mostly poet. and in post Aug. prose).

Sing., Lucr. 1, 887: lactantes ubere toto, Enn. ap. Charis. p. 103 P. (Ann. v. 71 Vahl.):

(vitula) binos alit ubere fetus,

Verg. E. 3, 30:

ut vix sustineant distentum cruribus uber,

Ov. M. 13, 826:

vituio ab ubere rapto,

id. F. 4, 459:

cum a nutricis ubere auferretur,

Suet. Tib. 6.—

Plur. (so most freq.):

saepe etiam nunc (puer) Ubera mammarum in somnis lactantia quaeret,

Lucr. 5, 885:

lactea,

Verg. G. 2, 524:

capreoli Bina die siccant ovis ubera,

id. E. 2, 42; cf.:

ad sua quisque fere decurrunt ubera lactis (agni),

Lucr. 2, 370:

lactis,

Tib. 1, 3, 46:

mammarum,

Gell. 12, 1, 7:

candens lacteus umor Uberibus manat distentis,

Lucr. 1, 259:

distenta,

Hor. Epod. 2, 46:

equina,

id. ib. 8, 8:

tenta,

id. ib. 16, 50: natos uberibus gravidis vitali rore rigabat, Cic. poët. Div. 1, 12, 20; cf.:

(Romulus) cum esset silvestris beluae sustentatus uberibus,

id. Rep. 2, 2, 4:

uberaque ebiberant avidi lactantia nati,

Ov. M. 6, 342:

sua quemque mater uberibus alit,

Tac. G. 20.—

Transf.

Of the earth, the fruitful breast, etc.:

alma tellus annuā vice mortalibus distenta musto demittit ubera,

Col. 3, 21, 3: ubera campi, id. poët. 10, 90. —

A cluster or mass in the shape of an udder, of bees hanging from trees when swarming, Pall. Jun. 7, 6 and 9.—

Richness, fruitfulness, fertility:

quique frequens herbis et fertilis ubere campus,

Verg. G. 2, 185:

divitis agri,

id. A. 7, 262:

glebae,

id. ib. 1, 531:

in denso non segnior ubere Bacchus,

id. G. 2, 275; cf.:

pecorique et vitibus almis Aptius uber erit,

id. ib. 2, 234:

vitis,

Col. 4, 27, 5:

palmitis Etrusci,

Claud. B. G. 504.

ūber, ĕris (abl. uberi;

but ubere campo,

Col. 6, 27, 1), adj [1. uber; cf. ibid. II. C.], rich in something, full, fruitful, fertile, abundant, plentiful, copious, productive (class.; syn.: ferax, fertilis, fecundus).

Lit.:

seges spicis uberibus et crebris,

Cic. Fin. 5, 30, 91:

messis,

Plaut. Rud. 3, 2, 23:

fruges,

Hor. C. 4, 15, 5: itaque res uber fuit, antequam vastassent regiones, Cato ap. Prisc. p. 647 P.:

Umbria me genuit terris fertilis uberibus,

Prop. 1, 22, 10; cf.:

in uberi agro,

Liv. 29, 25, 12:

uber solum,

Tac. H. 5, 6:

(Neptunus) Piscatu novo me uberi compotivit,

Plaut. Rud. 4, 2, 6:

onus,

id. Ps. 1, 2, 64; cf. Col. 6, 27: bellum, productive in booty, Just. 38, 7, 9: gravis imber et uber. copious, Lucr. 6, 290:

guttae,

id. 1, 349:

aquae,

Ov. M. 3, 31:

aqua prolluens et uber,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, 3:

rivi,

Hor. C. 2, 19, 10.— Comp.: agro bene culte nihil potest esse nec usu uberius nec specie [p. 1923] ornatius, Cic. Sen. 16, 57:

neque enim robustior aetas Ulla nec uberior (aestate),

Ov. M. 15, 208:

subtemen,

fuller, stouter, Plaut. Merc. 3, 1, 20.— Sup.:

uberrimi laetissimique fructus,

Cic. N. D. 2, 62, 156.— With abl.:

arbor ibi niveis uberrima pomis,

Ov. M. 4, 89:

(Sulmo) gelidis uberrimus undis,

id. Tr. 4, 10, 3:

uberrimus quaestus,

the most profitable, Ter. Eun. 2, 2, 22: equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, exceedingly stout, plump, or fat, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.— With gen.:

regio cum aeris ac plumbi uberrima, tum et minio,

Just. 44, 3, 4: frugum, Att. ap. Non. 498, 6.— Absol.:

teneant uberrima Teucer Et Libys,

the most fruitful regions, Val. Fl. 1, 510.—

Trop., full, rich, copious, esp. of style and language:

hoc Periclem praestitisse ceteris dicit oratoribus Socrates, quod is Anaxagorae physici fuerit auditor, a quo censet eum uberem et fecundum fuisse,

Cic. Or. 4, 15:

motus animi, qui ad explicandum ornandumque sint uberes,

id. de Or. 1, 25, 113:

theses ad excitationem dicendi mire speciosae atque uberes,

Quint. 2, 4, 24.— Comp.:

nullus feracior in eā (philosophiā) locus est nec uberior quam de officiis,

Cic. Off. 3, 2, 5; id. Div. 1, 3, 6:

aut majore delectatione aut spe uberiore commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

quis uberior in dicendo Platone?

id. Brut. 31, 121:

uberiores litterae,

id. Att. 13, 50, 1:

Catoni seni comparatus C. Gracchus plenior et uberior,

Tac. Or. 18:

haec Africanus Petreiusque pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribant,

Caes. B. C. 1, 53:

tuasque Ingenio laudes uberiore canunt,

Ov. Tr. 2, 74:

in juvenibus etiam uberiora paulo et paene periclitantia feruntur,

Quint. 11, 1, 32.— Sup.:

doctissimi homines ingeniis uberrimis adfluentes,

Cic. de Or. 3, 15, 57 (dub.;

bracketed by B. and K.): uberrima supplicationibus triumphisque provincia,

full of, id. Pis. 40, 97:

uberrimae litterae,

id. Att. 4, 16, 13:

nec decet te ornatum uberrimis artibus,

id. Brut. 97, 332:

oratorum eā aetate uberrimus erat,

Tac. A. 3, 31 fin. —Hence, adv., used only in the comp. and sup.

Lit., more fruitfully, more fully, more copiously or plentifully:

uberius nulli provenit ista seges,

Ov. P. 4, 2, 12:

flere uberius,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

mores mali quasi herba irrigua succreverunt uberrime,

most luxuriantly, Plaut. Trin. 1, 1, 9.—

Trop., of style, etc., copiously, fully, Quint. 10, 3, 2:

haec cum uberius disputantur et fusius,

Cic. N. D. 2, 7, 20:

loqui (with planius),

id. Fam. 3, 11, 1:

dicere (with latius),

Plin. Ep. 4, 17, 11:

explicare (with latius),

Suet. Rhet. 1:

locus uberrime tractatus,

Cic. Div. 2, 1, 3.